امام حسن عسکری (ع) با تقویت نهاد وکالت بستر عصر غیبت را فراهم کرد

حجت‌الاسلام محمدجواد یاوری استاد حوزه علمیه و عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم در رابطه با اثرگذاری امام حسن عسکری  (ع) در بسترسازی عصر غیبت به خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس گفت: در مورد تاثیرگذاری امام حسن عسکری (ع) در جامعه شیعیِ زمان خودشان و آماده کردن آن برای عصر غیبت، می‌توان به چند نکته اشاره کرد. نکته اول این است که فعالیت‌های امام حسن عسکری (ع) به دو بخش سلبی و ایجابی تقسیم می‌شود. در بخش سلبی امام حسن عسکری (ع) وظیفه دارد تا موانع و مشکلاتی را که بر سر راه وجود دارد و گره‌هایی که زندگی شیعیان و جامعه طرفداران امام حسن عسکری (ع) را به مشکل انداخته است، حل کند و بستر را برای آنان به نحو مطلوبی آماده کند. این کار ارزنده‌ای است که امام حسن عسکری (ع) در آن زمان با توجه به خفقانی که وجود داشت، انجام داد.

تقابل با فرقه‌های انحرافی

وی افزود: مثلاً در زمان امام حسن عسکری (ع) جریان‌های فکری وجود داشت که موجب انحراف و تشتت در شیعیان شده بود و ضربه سنگینی را به بدنه جامعه اسلامی و خصوصاً جامعه شیعی وارد کرده بود. واقفیه، خوارج، زیدیه، غالیان و... گروه‌هایی بودند که در زمان فعالیت‌های خود به عنوان گروه رقیبی برای شیعه محسوب می‌شدند. در چنین حالت و فضایی بود که شخصی مثل جعفر کذاب به خود اجازه می‌دهد در برابر امام معصوم (ع) عرض اندام کند.

یاوری اضافه کرد: طبیعی است که حکومت هم از به وجود آمدن چنین بستری بدش نیاید و آن را برای بقای حکومت خود و تضعیف مخالفانش که شیعیان باشند مطلوب بداند. امام حسن عسکری (ع) در برابر این جریانات ایستاد در قبال اهل غلو که ضررشان از همه بیشتر بود، حتی حکم قتلشان را صادر فرموده است. 

تقویت نهاد وکالت

استاد حوزه علمیه ادامه داد: امام حسن عسکری (ع) نسبت به این جریانات فکری بسیار حساسیت داشت و دائماً سعی می‌کرد چه در بخش برون دینی و چه در بخش درون دینی، شبهات و ابهاماتی که آنان مطرح می‌کنند پاسخ دهد و بسیار شیعیان را هشدار می‌داد که با این جریانات فکری و انحرافی، ارتباط نگیرند. اما در بخش ایجابی یکی از مهمترین فعالیت‌هایی که امام حسن عسکری (ع) انجام دادند، عنایت و تقویت سازمان «وکالت» بود.

وی افزود: سازمان وکالت که ریشه در عصر امام صادق (ع) دارد، نهادی است که در آن بین امام و مردم واسطه‌ای به نام وکیل و نائب وجود دارد و در بسیاری از امور و وقایع، انجام کارها توسط چنین مجرایی صورت می‌گیرد.

یاوری گفت: امام حسن عسکری (ع) توجه ویژه‌ای به این نهاد داشتند و از فرصت خفقان و تحریم عباسی استفاده کردند تا این نهاد وکالت به قوی‌ترین شکل خود درآید و از آن پس بود که رابطه امام با مردم و شیعیان به حداقل خود رسید. امام با تقویت نهاد وکالت قصدها و گام‌هایی را دنبال می‌کرد. گام اول این بود که امام به مردم بشناسد که وکلا امینان هستند و رابطه امام با شیعیان از طریق ایشان صورت خواهد گرفت.

 شیعیان برای فهم امور خود به فقها رجوع کنند

وی افزود: گام بعدی که امام حسن عسکری در رویکرد ایجابی خود دنبال می‌کردند، فضاسازی و بسترسازی برای جاانداختن مسأله غیبت به شیعیان بود. امام حسن عسکری از طریق وکلای خود روایاتی را صادر فرمودند که تاکید و توجه به مسأله مهدویت و غیبت می‌داد و این‌ها را به شیعیان خود می‌رساند. مثلاً یکی از روایات معروف در این باره روایتی است که امام حسن عسکری (ع) دستور می‌دهد که شیعیان برای فهم امور خود به فقها رجوع کنند. فقهایی که دارای یک سری ویژگی های خاص هستند:«فَأمّا مَن کانَ مِن الفُقَهاءِ صائنا لنفسِهِ حافِظا لِدینِهِ مُخالِفا على هَواهُ مُطِیعا لأمرِ مَولاهُ فلِلعَوامِّ أن یُقَلِّدُوهُ، وذلکَ لا یکونُ إلّا بَعضَ فُقَهاءِ الشِّیعَةِ لا جَمیعَهُم، یعنی اما هر فقیهى که خویشتندار و نگاهبان دین خود باشد و با هواى نفْسش بستیزد و مطیع فرمان مولایش باشد، بر عوام است که از او تقلید کنند و البته این ویژگی‌ها را تنها برخى فقهاى شیعه دارا هستند، نه همه آن‌ها. 

یاوری گفت: گام سوم که از سوی امام حسن عسکری (ع) دنبال می‌شد، توجه و تذکر به تداوم امامت است. امام حسن عسکری (ع) می‌خواستند به شیعیان چنین القا کنند که با وقوع غیبت، فتنه‌هایی به وجود می‌آید که در این راستا تنها راه توجه به ائمه معصوم و رجوع به فقها است. گام چهارم این بود که امام حسن عسکری (ع) علاوه بر وکلا، اشخاصی را معرفی می‌کردند که مردم به این‌ها رجوع کنند مثلاً در قم احمد بن اسحاق یکی از این شخصیت‌ها بود. همچنین امام اشخاصی را می‌فرستادند که در کنار فقها به آن‌ها مدد رسانند و کارهای تبلیغی را پیگیری کنند.

پایان پیام/