فرق چیست میان «وحدت» و «توحید» و «اتحاد»

 

خواجه نصیرالدین طوسی را گفتند[:] فرق چیست میان «وحدت» و «توحید» و «اتحاد»؟ گفت[:] «توحید»، یکی گفتن است و «اتحاد»، یکی شدن؛ نه آنکه قاصران توهّم کنند که یکی‌شدن بنده است با خدای‌تعالی؛ بل آنکه همه او را ‌بینند؛ زیرا که چون به نور حق بینا شود، غیرِ او را نبینند. و «وحدت»، یگانگی است و آن، بالای «اتحاد» است، چه از اتحاد که یکی‌شدن است، بوی کثرت آید و در «وحدت»، آن شائبه نباشد و آنجا سعی و حرکت و فکر و ذکر و سیر و سلوک و طلب و طالب و مطلوب و کمال و نقصان، همه منعدم گردد.

 

شاهد صادق نوشته میرزا محمد صادق اصفهانی