عرفان پور: شعر فارسی در ۴۰، ۵۰ سال اخیر پربار بوده است/ حسرت ترجمه اشعار را داریم
یک شاعر و رباعی‌سرا در خصوص ترجمه اشعار فارسی گفت: متأسفانه با وجود کارهای معدودی که انجام شده، سال‌های سال است که این حسرت برجای مانده که ما بتوانیم شعرمان را درست به جهان معرفی کنیم.
به نقل از خبرگزاری فارس، شعر و ادب فارسی، از عوامل اصلی وحدت ملی اقوام ایرانی با زبان‌های مختلف است. روز ۲۷ شهریور سالروز وفات استادبزرگ فارسی، محمدحسین بهجت تبریزی (شهریار) روز ملی شعر وادب نامیده شده است. در همین راستا با میلاد عرفان‌پور شاعر و رباعی سرا به گفت‌وگو نشستیم.
مهم‌ترین رسانه ما شعر است
میلاد عرفان‌پور شاعر و رباعی‌سرای جوان کشورمان درخصوص وضعیت فروش آثار و کتاب‌های حوزه شعر گفت: درباره بازار و مخاطبان شعر این را باید عرض کنم که شعر مهم‌ترین هنر ایرانیان بوده و هست و از این جهت همیشه مخاطب خودش را داشته و دارد. در زمان‌هایی از تاریخ ما و قرن‌های گذشته، مهم‌ترین رسانه ما شعر بوده است. اکنون با گسترش رسانه‌های جدید ممکن است شعر اندکی به حاشیه رفته و اهمیت رسانه‌ای‌اش کمرنگ‌تر شده باشد؛ اما همچنان به عنوان محتوا در بسیاری از رسانه‌ها نفوذ و کارکرد و اثر دارد. درست است که ما در تیراژهای مجموعه شعرها شاید شاهد این باشیم که دوره درخشانی را طی نمی‌کنیم، اما می‌بینیم بعضی شعرها که در واقع به اصالت و طبیعت یک شعر خوب نزدیک است ده‌ها و صدها میلیون مخاطب پیدا کرده و از زمان و مکان عبور می‌کند و به هدف خودش در یافتن مخاطب دست پیدا می‌کند.
در یافتن قله‌ها کمی کم‌توفیقیم
شاعر کتاب «از آخر مجلس» با اشاره به ویژگی‌های نسل جوان شاعران بیان کرد: قاعدتاً نسل جدید شعرا نباید تفاوت بنیادینی با نسل پیشین داشته باشند، از این جهت که اگر نسل جدید و جوان تداوم منطقی نسل اصیل و پیشین شعر فارسی نباشند، ابتر می‌مانند و به جایی نمی‌رسند. این نسل باید در اصول، ادامه نسل قبلی باشند، اما در شاخ و برگ و نوآوری باید فرزند زمان خودشان باشند. این مطلب اگر از حیث آسیب‌شناسی بخواهد مطرح شود، طبعاً ما فاصله داریم تا جایی که بتوانیم ادعا کنیم نسل جدید شعر فارسی تماماً به پشتوانه نسل پیشین و با اصالت و ریشه‌های خودشان در حال حرکت هستند.
وی افزود: ولی برآیند شعر معاصر فارسی و شعر انقلاب اسلامی برآیند ارزشمندی است که به جرئت می‌تواند حتی یک سبک در شعر فارسی تلقی شود. حاصلی که ما در این چهل، پنجاه سال در شعرمان می‌توانیم ببینیم، حاصل پربار و بسیار ارزشمندی است که قابل قیاس با کلیات گنجینه شعر فارسی و بازه‌های زمانی مشابه است، جز اینکه شاید ما در یافتن قله‌ها کمی کم‌توفیق بوده‌ایم. قله‌های بلندبالایی مثل حافظ و سعدی و مولانا نداشتیم که این هم به سبب سبک زیست انسان امروز و مشغله‌های فراوان و ذهن متکثر و بمباران اطلاعات است.
میل به دیده‌شدن، شهرت و جلب‌توجه برای جوان‌ها آفت است
عرفان‌پور درخصوص مهم‌ترین چالش‌هایی که شاعران جوان با آن روبه‌رو هستند اظهار داشت: مهم‌ترین چالش‌هایی که امروزه یک شاعر جوان با آن روبه‌رو است، آفت توجه بیش از حد به شگردهای فنی و به قول غربی‌ها تکنیک‌هاست. تکنیک‌زدگی و شگردزدگی به جای توجه به ذات شعر و طبیعت و جوهره شعر، آفتی است که گریبان‌گیر جوان‌ها شده است. میل به دیده‌شدن، شهرت و جلب‌توجه طبعاً در هر هنری برای جوان‌ها می‌تواند آفت باشد. در شعر هم همین‌طور است. دورشدن از محتوا و جهان‌بینی عمیق، دیگر آفتی است که ممکن است گریبان‌گیر ما جوان‌ها شود.
وی با اشاره به اینکه موج جدید فناوری در این سال‌ها در کشور ما به شدت گسترش پیدا کرده است، گفت: گسترش رسانه‌های جدید موجب شده تا شاهد شیوع نوعی از شعر به نام «شعر مصرفی» باشیم، شعری که جذابیت‌های سطحی موردنظر رسانه‌های جدید را برآورده می‌کند اما عمق و ظرفیتی برای ماندگاری و اثرگذاری و نفوذ در جان مخاطب ندارد. این‌گونه از شعر که شعر مصرفی و به‌گونه‌ای سطحی است، با رسانه‌های جدید و انتظاری که رسانه‌های جدید از محتوا ایجاد می‌کنند، گسترش پیدا کرده و در حال شیوع بیشتر هم هست.
شعر مهم‌ترین هنر ما بوده و هست
جوان‌ترین نامزد جشنواره قلم زرین درخصوص یادداشتی که در آن نوشته بود «در خاطر دارم که رهبر انقلاب فرمودند که اگر ما را مخیر کنند که فقط از یک هنر حمایت کنیم و صرفاً در آن سرمایه‌گذاری کنیم، آن هنر بی‌شک شعر هست»، بیان کرد: همان‌طور که عرض کردم، شعر مهم‌ترین هنر ما بوده و هست. به قول حضرت‌آقا ما در شعر به اوجی رسیدیم که در هیچ هنر دیگری به آن اوج در تاریخمان نرسیده‌ایم و جهان ما را با شعر می‌شناسد. از این جهت ایشان در صحبت خودشان فرمودند که اگر ما مخیر باشیم که فقط از یک هنر حمایت کنیم و تنها در یک هنر سرمایه‌گذاری کنیم، قطعاً آن هنر شعر است.
وی افزود: باوجود این اهمیت که بارها گوشزد شده است، ما در ساختار دولتی‌مان شاهدیم که توجه به شعر، توجه ساختار یافته‌ای نیست و در سطوح بالای مدیریت فرهنگمان، هیچ‌وقت جایگاه شایسته‌ای را برای شعر نداشتیم. مطالبه بنده این بود که این جایگاه باید ایجاد شود. در واقع ما در دولت باید فضایی برای حمایت اصولی از جریان شعر و مؤسسه‌های مردمی و جوشش‌های مردمی حوزه شعر داشته باشیم. نه تصدی کامل، اما قطعاً بدون حمایت دولت و حاکمیت هیچ زمانی شعر به اوج و ماندگاری خودش نمی‌رسد و طبعاً بخشی از این حمایت، حمایت از مجموعه‌های مردمی و حرکت‌های مردمی خودجوش است.
شعر فارسی و شعر متعهد به اسلام ناب، شعر موضوع‌مند نیست
شاعر کتاب «شمعدانی‌ها» درخصوص بحث موضع‌مندشدن شاعر و شعر بیان کرد: شعر فارسی و شعر متعهد به اسلام ناب، شعر موضوع‌مند نیست، بلکه شعر موضع‌مند است، یعنی این‌طور نیست که بگوییم اگر شاعری در این موضوعات شعر گفت، شاعر خوبی است و اگر شاعری در این موضوعات شعر نگفت، شاعر خوبی نیست. موضوع اصالت ندارد؛ اما موضعی که شاعر در موضوعات مختلف می‌گیرد اصالت دارد. پس شعر دینی و شعر مورد تأیید خداوند متعال، شعر موضع‌مند است.
وی در ادامه بیان کرد: ما در آیات پایانی سوره مبارکه شعرا معیارها و شاخص‌هایی داریم که خداوند برای یک شاعر مسلمان بیان کرده است و از طرفی دیگر، ویژگی‌های یک شاعر گمراه بیان شده است. این معیارها بیشتر به شخصیت شاعر، سویه‌های شخصیتی شاعر و سبک زندگی شاعر برمی‌گردد. اگر شاعر این ویژگی‌ها را در شخصیتش داشته باشد، در هر موضوعی که شعر بگوید، شعرش موضع‌مند خواهد بود و رنگ‌و‌بوی الهی خواهد داشت.
سال‌های سال است که حسرت ترجمه را داریم
عرفان‌پور در پایان با اشاره به به مسئله حضور در میدان‌های بین‌المللی گفت: در حوزه بین‌الملل دو بحث مطرح است. اولاً ما کشورهای فارسی‌زبانی داریم که به‌راحتی می‌توانند مخاطب شعر ما باشند. افغانستان، تاجیکستان و حتی بخشی از مردم هندوستان و پاکستان می‌توانند مخاطب جدی شعر فارسی باشند. پس ما دایره نسبتاً وسیعی داریم که از آن غافل هستیم. در وهله دوم اگر بخش‌هایی از شعرمان را که قابل ترجمه‌تر است، ترجمه کنیم و نهضت ترجمه‌ای برای معرفی شعر خودمان به راه بیندازیم، بخشی از شعر ما قطعاً قابل ترجمه است و با ترجمه بخش عمده‌ای از زیبایی‌هایش را حفظ می‌کند و از دست نمی‌دهد.
وی افزود: اما متأسفانه با وجود کارهای معدودی که انجام شده، سال‌های سال است که این حسرت برجای مانده که ما بتوانیم شعرمان را درست به جهان معرفی کنیم. یکی از مزیت‌های شعر سپید و بی‌وزن این است که در ترجمه زیبایی‌هایش کمتر از میان می‌رود، چون متکی به وزن نیست و گونه‌ای از شعر سپید متکی به بازی‌های زبانی هم نیست. اگر ما شعر سپید خوبی داشته باشیم، راحت‌تر می‌شود ترجمه‌اش کرد.
پایان پیام/
