کهن فارسی، حافظ در کنار صناعت ایهام، از صناعت حسن تعلیل هم بهترین و بیشترین بهره­ها را برده است. معروف است که صناعتِ مسلط و اولِ حافظ ایهام است؛ می­توان گفت که صناعت دومی که مورد عنایت حافظ بوده است، عبارت است از حسن تعلیل. به گفتۀ استاد خرمشاهی «صنایع شعری حافظ فقط

به ابهام در عصر جدید موضع بلاغت سنتی غرب نسبت به ابهام در دو جریان فن خطابه (رتوریک) و فن شعر (پوئتیکز) فرق می‌کند. در فن خطابه مسائل مربوط به سبک بررسی می‌شد و هدف اصلی سبک نیز وضوح و روشنی بود. معلمان سبک معتقد بودند که مناقشة حاصل از ابهام، اشکال منطقی پدید

(التوحیدی، 1953، 2/ 142).   صناعت «اتساع» نیز درمعنی کلام تأویل‌پذیر مطرح شده است. ابن رشیق قیروانی (390-456) در کتاب العُمْده فی محاسن الشعر و آدابه گفته است اتساع سخنی که «تأویلهای مختلف را برتابد و هر کس از آن معنایی برآورد». (ابن رشیق، 1988: 716). مشهورترین

کهن فارسی، حافظ در کنار صناعت ایهام، از صناعت حسن تعلیل هم بهترین و بیشترین بهره­ها را برده است. معروف است که صناعتِ مسلط و اولِ حافظ ایهام است؛ می­توان گفت که صناعت دومی که مورد عنایت حافظ بوده است، عبارت است از حسن تعلیل. به گفتۀ استاد خرمشاهی «صنایع شعری حافظ فقط

صادق علیه السلام: «کُلُّ ذِی صَناعَةٍ مُضْطَرٌ إلى ثَلاثِ خِلالٍ یَجتَلِبُ بِها الکَسبَ وهُوَ أن یَکونَ حاذِقا بِعِلمٍ، مُؤَدِّیا لِأَمانَةٍ فیهِ، مُستَمیلاً لِمَنِ استَعمَلَهُ».   «هر پیشه‌ورى باید از سه ویژگى برخوردار باشد تا با آن بتواند کسب

کهن فارسی، حافظ در کنار صناعت ایهام، از صناعت حسن تعلیل هم بهترین و بیشترین بهره­ها را برده است. معروف است که صناعتِ مسلط و اولِ حافظ ایهام است؛ می­توان گفت که صناعت دومی که مورد عنایت حافظ بوده است، عبارت است از حسن تعلیل. به گفتۀ استاد خرمشاهی «صنایع شعری حافظ فقط