نقش کتابداران در مدیریت و توسعه محتوای دیجیتال پژوهشی
مهمترین و حیاتی ترین عنصر مورد درخواست و دارای ارزش در فضای مجازی محتواست. فناوری ها، نرم افزارها، رباتها و سایر پدیده های پیشرفته که این روزها در فضای مجازی دیده می شوند، جهت راحتی، افزایش دقت و سرعت دسترسی به محتواست. مشتریان سازمان ها نیز در ورای تمامی این فناوری ها و نرم افزارها و امکانات خوش رنگ و لعاب و متنوع در پی دستیابی به محتوا هستند. آنچه از آن به عنوان محتوای دیجیتال یاد میشود و امکان دستیابی به آنها از طریق فضای مجازی، سایت ها، برنامه های کاربردی، شبکه های اجتماعی مجازی و سایر فناوری ها میسر شده است، نقش بسیار تعیین کننده، ارزشمند و مهمی در تصمیم گیری ها، افزایش آگاهی ها، اطلاعرسانی و پژوهشها دارند، به صورتی که بسیاری از افراد(حقیقی یا حقوقی) برای رفع نیازهای اطلاعاتی خود تنها به محتوای دست یافته از این فضای مجازی بسنده می کنند و حاصل کار آنها می تواند تاثیرات مهم و سرنوشت سازی بر جامعه بگذارد.
مزیت رقابتی* در فضای مجازی از یک سو، بازاریابی برای منابع و خدمات از دیگر سو و غلبه بر مشکلات و محدودیت های مکانی و زمانی در ارائه خدمات به کاربران، بخشی از امکانات و تسهیلاتی است که فضای مجازی در اختیار سازمان ها قرار داده است. در این برهه زمانی بیشتر کاربران و مشتریان منابع و خدمات یک سازمان ابتدا برای رفع نیازهای خود از طریق سایت و یا سایت های مرتبط با سازمان ذیربط و خارج از قیود مکانی و زمانی در فضای مجازی اقدام به جستجو و مطالبه گری می کنند. عدم کسب اطلاعات و محتوای مناسب با نیازها و خواسته های کاربران، سبب نارضایتی آنان، کاهش مشتریان سازمان، بی استفاده ماندن محتوای آن و در نهایت انزوا و رکود سازمان خواهد شد؛ به خصوص در زمانی که سایر سازمان ها و مراکز(به ویژه رقبا) جهت ارائه خدمات و محتوای خود در فضای مجازی از اصول علمی و فناوری های پیشرفته و به روز استفاده می کنند.
مهمترین و حیاتی ترین عنصر مورد درخواست و دارای ارزش در فضای مجازی محتواست. فناوری ها، نرم افزارها، ربات ها و سایر پدیده های پیشرفته که این روزها در فضای مجازی دیده می شوند جهت راحتی، افزایش دقت و سرعت دسترسی به محتواست. مشتریان سازمان ها نیز در ورای تمامی این فناوری ها و نرم افزارها و امکانات خوش رنگ و لعاب و متنوع در پی دستیابی به محتوا هستند. آنچه از آن به عنوان محتوای دیجیتال یاد می شود و امکان دستیابی به آنها از طریق فضاهای مجازی، سایت ها، برنامه های کاربردی، شبکه های اجتماعی مجازی و سایر فناوری ها میسر شده است، نقش بسیار تعیین کننده، ارزشمند و مهمی در تصمیم گیری ها، ارائه آگاهی ها، اطلاع رسانی و پژوهش ها دارند، به صورتیکه بسیاری از افراد(حقیقی یا حقوقی) برای به سرانجام رساندن امور خود تنها به محتوای دست یافته از این فضای مجازی بسنده می کنند و حاصل کار آنها می تواند تاثیرات مهم و سرنوشت سازی بر جامعه بگذارد.
سازمان ها و نهادهای پژوهشی به لحاظ ماهوی و طبیعی تولید کننده محتوا هستند. این سازمان ها بنابر ماموریت های خود موظف هستند تا برای رفع نیازها، مشکلات و مسائل جامعه هدف خود، پژوهش کرده و نتایج حاصل از آن را در قالب انواع گونه ها و محمل های محتوایی ارائه و منتشر کنند. نتایج یک پژوهش می تواند در قالب های مختلف از جمله کتاب، مقاله، سخنرانی، مصاحبه،گزارش طرح، ثبت اختراع، نرم افزار و یا برنامه کاربردی، یادداشت و سایر گونه ها اشاعه یافته و منتشر شود. اصولا مشتریان و یا مخاطبان بالفعل پژوهش ها به سرعت و راحتی به نتایج دست پیدا می کنند، ولی بسیاری از مخاطبان بالقوه این پژوهش ها شاید نتوانند از این منابع استفاده کرده و حتی مطلع از این محتوای تولید شده شوند. سازمان های پژوهشی و آموزشی با توجه به ماهیت وجودی شان تولید کننده یا توسعه دهنده انواع محتوای آموزشی، پژوهشی و حتی عمومی و اداری هستند. این محتوا می تواند بسیار ارزشمند و قابل استفاده و تاثیرگذار هم درون سازمان و هم بیرون سازمان (حتی بیشتر از درون سازمان) باشد. بنابراین بسیار اهمیت دارد که انواع محتوای موجود در یک سازمان برای استفاده موثر و رفع نیازهای متخصصان و علاقه مندان، به نحو مناسبی دسترس پذیر باشند. از این رو بایستی محتوای موجود در سازمان ها پس از سازماندهی مناسب از طریق ابزارها و خدمات مختلف اطلاع رسانی اشاعه یابند تا در کوتاهترین زمان و بهترین شکل در اختیار نیازمند و یاعلاقه مند به آن محتوا قرار گیرند. همزمان با توسعه محتوا و منابع دیجیتال، متخصصان کتابداری و اطلاعرسانی در پی یافتن راه هایی برای سازماندهی موثر و دقیق این منابع بوده اند و اقدامات ارزشمندی نیز صورت گرفته است. در صورتیکه محتوای دیجیتال در یک سازمان به صورت مناسب و هدفمندی سازماندهی نشود، نه تنها حجم محتوای تهیه و تولید شده توسط آن سازمان ارزشمند و قابل استفاده نخواهد بود، بلکه سبب اتلاف هزینه و زمان و باعث افزایش سردرگمی و نارضایتی اعضای آن نیز خواهد شد.
حضور قدرتمند و با برنامه در فضای مجازی، شناسایی مخاطب و مخاطب سنجی، توسعه مجموعه منابع دیجیتال و دیجیتال سازی اسناد و مدارک و سایر محتواهای موجود در سازمان، هم از لحاظ حفظ و نگهداری، هم از لحاظ تسهیل در استفاده و هم از لحاظ همگامی با فناوری های روز، می تواند بسیار مهم و سودمند باشد.
در عصر فناوری اطلاعات و بهره گیری گسترده سازمان ها و مراکز از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، نه تنها بخش اعظم محتوای تهیه، تولید و یا توسعه یافته به صورت دیجیتالی است، بلکه امکان اشاعه دیجیتال این محتوا نیز فراهم و بسیار مورد استقبال است. اشاعه اطلاعات و محتوا به ارائه و انتقال اطلاعات به ویژه اطلاعات جدید و به روز پرداخته و نیازمند آگاهی از مخاطبان و علایق و نیازهای آنان است تا با توزیع به موقع و مناسب محتوا، نیازهای اطلاعاتی آنان را برآورده سازد. همچنین اشاعه محتوا سبب صرفه جویی در وقت و هزینه و بازاریابی محتوا جهت درآمدزایی نیز می گردد.
محتوا و به خصوص محتوای دیجیتال نقش تعیین کننده ای در مناسبات علمی و فرهنگی دارند و برای سازمان ها منبع اعتبار و قدرت محسوب می شوند. اهمیت و ارزش محتوا با استفاده از آن تعیین می شود و معنی می یابد، اشاعه محتوا با دسترس پذیر ساختن آن امکان استفاده از محتوا را تسهیل و تسریع می کند.
مدیریت محتوای دیجیتال در یک سازمان پژوهشی، از تهیه، تولید و توسعه محتوا؛ سازماندهی محتوای مستند بنابر مناسب‌ترین شیوه‌های سازماندهی اطلاعات و منابع اطلاعاتی، تا ارائه خدمات اطلاعاتی و اشاعه محتوای دیجیتال در قالب‌ها و روش‌های کاربرپسند و توسعه کاربردپذیری، مشاهده‌پذیری و دسترس‌پذیری محتوا از جمله مهارت‌ها و توانمندی‌هایی هستند که متخصصان کتابداری و اطلاعرسانی از آن برخوردارند. بنابراین کتابداران و اطلاع‌رسانان از گزینه‌های مناسب برای مدیریت محتوای دیجیتال در سازمان‌ها به‌شمار می‌آیند.
*مزیت رقابتی:
(competitive advantage) شامل مجموعه عوامل یا توانمندی‌هایی است که همواره شرکت یا سازمان را به نشان دادن عملکردی بهتر از رقبا قادر می‌سازد.
دکتر حمیدرضا رادفر
هیات علمی مرکز اسناد فرهنگی آسیا
