معاملات سرزمین ظلمات

 میل داشتم از بلغار به سرزمینِ ظلمات [قسمت‌های شمالی سیبری] روم. فاصله‌ی ظلمات تا بلغار چهل روز راه است لیکن چون زحمت این کار زیاد و فایده‌اش کم بود از قصد خود منصرف گشتم. مسافرت به ظلمات به وسیله‌ی ارابه‌های کوچک[سورتمه] که توسط سگ‌های بزرگی کشانده می‌شود انجام می‌گیرد. زیرا این بیابان سراسر پوشیده از یخ است و پای آدمیزاد و ستور به زمین بند نمی‌شود اما ناخن‌های سگ در یخ فرورفته مانع لغزیدن آن می‌گردد. 

در این نواحی فقط بازرگانان قوی‌حال و معتبر که هر کدام در حدود صد ارابه و آذوقه‌ی فراوان از خوراک و شراب و هیزم در اختیار دارند، می‌توانند مسافرت کنند. در این صحرا نه درخت هست نه سنگ و نه آب. و برای شناسایی راه منحصراً از سگ‌هایی استفاده می‌شود که چند بار آن راه را رفته باشند و این گونه سگ‌ها در حدود هزار دینار قیمت دارند. ارابه را به گردن سگِ راهنما می‌بندند و سگ راهنما سه سگ دیگر را نیز به دنبال می‌کشد. هر جا آن سگ متوقف شود، سگ‌های دیگر نیز می‌ایستند. سگِ راهنما را نباید بزنند و نباید بر او خشم گیرند و باید هنگام غذا قبل از خودشان به او خوراک بدهند وگرنه سگ بدش می‌آید و می‌گریزد و صاحبانِ خود را در معرضِ هلاک و تلف می‌گذارد. 

مسافرین ظلمات پس از طی چهل منزل راه به آن سرزمین می‌رسند. بازرگان متاعی را که آورده‌ است در بیرون رها می‌کند و به منزل می‌رود و فردا که به سراغ متاع خود می‌رود می‌بیند که جای آن سمور و سنجاب و قاقم گذاشته‌اند. اگر اجناسی که به جای کالای او گذاشته شده به قدری باشد که او را راضی کند آنها را برمی‌دارد و اگر راضی نشود دست به آنها نمی‌زند و همین‌طور می‌گذارد تا فردا شب مقداری دیگر بر آنها اضافه کنند. 

اما گاهی نیز اتفاق می‌افتد که مردمِ ظلمات از معامله منصرف شده جنس خود را می‌برند و کالای بازرگان را سر جای خود می‌گذارند. معاملات سرزمین ظلمات بدین گونه است و معلوم نشده که مردم آنجا چگونه مخلوقاتی هستند و آیا از انس‌اند یا از جن! 

 

سفرنامه ابن‌بطوطه 

ترجمه‌ی دکتر محمدعلی موحد

نشر کارنامه