بود و نمود ابان بن تغلب

 در بین أصحاب امامیه (زاد الله شوکتهم ورفع درجتهم) شاید کمتر کسی به پایه وجایگاه ابن بن تغلب رسیده باشد: از طرفی سه امام را درک کرده است واز آنها روایت کرده است1، از طرف دیگر شیعه ای است شناخته شده با جایگاه رفیع علمی آن سان که حتی اهل سنّت نمی توانند روایات او را دور بریزند بلکه برای پذیرش روایاتش دست به توجیه می‌زنند2، از طرفی کثیر الروایة است3 آن گونه که امام صادق علیه السلام (به سند معتبر) می‌فرمایند: ابان سی هزار روایت از من نقل کرده است4، و.... این جایگاه چنان است که مرگ او بر همه شیعه گران است5، و قلب امام صادق علیه السلام را به درد می‌آورد6. اما:

1. در کتب روایی شیعه، روایات او زیاد نیست، بلکه در قیاس با خیلی از روایانی که جایگاه و منزلت او را ندارند، بسیار ناچیز است!

2. اکثر روایات او با سند ضعیف بدست ما رسید ه است!

3. در عمل، ابان هیچگاه جایگاه راویانی امثال زراره و محمد بن مسلم و أبو بصیر را نیافت!

آیا این موارد به خاطر معاشرت فراوانی است که او با اهل سنت داشته، وموجب شد عملاً مورد بی مهری اصحاب امامیه قرار بگیرد؟

یا با توجه به روایتی از امام صادق علیه السلام7، راویان امامی، هر آنچه را از ابان شنیدند، مستقیماً آن را از امام صادق علیه السلام نقل کرده اند؟

یا با توجه به شباهت او با ابان بن عثمان در برخی جهات، روایات ابان بن تغلب به ابان بن عثمان نسبت داده شده؟

هر کدام از این احتمالات، شواهدی دارد، والبته تأثیراتی در نگاه ما به فقه و حدیث و نیز منازعات جاری بین شیعیان. امیدوارم فرصتی بیابم ودر این باره بیشتر بنویسم؛ لعلّ الله یحدث بعد ذلک أمراً.

۱. رجال النجاشی، رقم: ۷؛ الفهرست، رقم: ۶۱.

۲. نک: میزان الاعتدال، ج ۱، ص۵ـ۶.

۳. رجال الکشی، ص ۳۳۰.

۴. رجال النجاشی، رقم: ۷.

۵. قال أبو البلاد: عضّ ببظر أمّه رجل من الشیعة فی أقصى الأرض وأدناها یموت أبان لا تدخل مصیبته علیه. رجال النجاشی، رقم: ۷.

۶. رجال الکشی، ص ۳۳۰؛ من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۴۳۵؛ رجال النجاشی، رقم: ۷؛ الفهرست، رقم: ۶۱.

۷. إنّ أبان بن تغلب قد روى عنّی روایة کثیرة فما رواه لک عنّی فاروه عنّی. من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۴۳۵؛ رجال النجاشی، رقم: ۷؛ رجال الکشی، ص ۳۳۱.

 

محمدباقر ملکیان