سجاوندی

 مشهور است که نام نشانه‌هایی مانند نقطه و ویرگول و جز اینها را در فارسی امروز از نام شمس‌الدّین سجاوندی غزنوی، عالم قرن ششم هجری، گرفته‌اند که او نشانه‌های وقف را وضع کرده است.

این سجاوند یا سکاوند یا سگاوند، که موطن او بوده، جایی بوده میان کابل و غزنی. آن نواحی گاه ثغر هند به شمار می‌آمده و گاه جزئی از هند. این نام به شکل سکاوند و سجاوند و شکاوند در کتابهای تاریخی و جغرافیایی عربی و فارسی، چون مسالک و ممالک اصطخری و صورة الارض ابن حوقل و احسن التقاسیم مقدسی و حدود العالم، مذکور است. دژی نیز داشته که ذکر آن در بعضی از این کتابها و در تاریخ بیهقی هست. مارکوارت، دانشمند مشهور آلمانی، در تعلیقات خود بر رسالهٔ پهلوی شهرهای ایران، ص ۸۹، و در کتاب ایرانشهر خود، ص ۲۹۶، این نام را سُکاوند خوانده و گفته است که در آن شهر معبدی بوده از آنِ الههٔ هندی سُکهَوَتی Sukhavatī که نام دیگر لکشمی، الههٔ برکت و خصب نعمت و فراوانی، است. آن جا را عمرو لیث صفاری غارت کرده بوده است. در این صورت، نام این شهر اصلی هندی داشته و ظاهراً مشتق است از گونهٔ دیگر کلمهٔ سابق‌الذکر، که sukhāvatī باشد.

 

بعد التحریر: جز منابعی که ذکر آنها گذشت، رجوع فرمایند به صفحات ۱۱۰ به بعد از کتاب جغرافیای شاهنامه از داود منشی‌زاده، که از آن غفلت شده بود. گور شمس‌الدین محمد بن ابی‌یزید طیفور سجاوندی به گفتهٔ مرحوم منشی‌زاده در پای ویرانه‌های دژ کهن سگاوند است.

 

سید احمدرضا قائم‌مقامی