قاطبه

 از استادی در جلسات دانشکده در سالیان قبل چندین بار این جمله را شنیدم که قاطبهٔ استادان دانشکده آدمهای فاضل و پایبند به اخلاق علمی هستند و فقط معدودی ممکن است خدای نکرده کارهای نادرست بکنند. هر بار می‌خواستم بگویم که قاطبه یعنی "همه"، ولی باز جلو خودم را گرفتم. حال من کاری به درستی و نادرستی سخن آن استاد ندارم؛ فقط می‌خواهم قاطبه را به همان معنی که آن استاد به کار می‌برد به کار ببرم. قاطبهٔ ما و استادان ما گویا سواد تاریخی را فراموش کرده‌اند یا دانستن آن را دون شأن خود می‌دانند. اینکه استادان دانشگاههای ما نام فهرست ابن ندیم یا سیرهٔ ابن هشام یا طغرایی اصفهانی به گوششان نخورده باشد گویا چیز عجیبی نیست. در مملکتی که غالب ملت سرشان در فضای مجازی یا اگر هنر کنند در مجلات فلان است، چه انتظاری می‌توان داشت؟ شاید هم بکلی عیب نباشد که کسی از تاریخ ایران، چه بعد از اسلامش چه قبلش، چه بعد از انقلابش چه قبلش، سر درنیاورد. به هر حال، هر درس‌خوانده‌ای هم درس تاریخ نخوانده (مثل راقم) و تاریخ هم برای خود علم مهمی است و یک رشتهٔ دانشگاهی علی‌حده دارد با شعبات مختلف که احاطه بر آن یا اجزاء آن کار یک نفر نیست. ولی آدم سکوت که می‌تواند بکند. اصلاً یک امتیاز آدم از سایر جانداران، علاوه بر قوهٔ نطق، توانایی سکوت است. می‌تواند که دربارۀ آن حرف نزند. می‌تواند در آن کتاب و مقاله تألیف و ترجمه نکند. این قدر کف نفس که کار سختی نیست. اوصیکم و نفسی به این کف نفس. به این جملات، که ترجمهٔ یکی از استادان یکی از دانشگاههای مملکت است، دقت بفرمایید (شرق‌شناسی، الکساندر لئون مک‌فی، مروارید، ۱۳۹۸):

 

فلوگل ... ویراستی از قرآن را به همراه راهنمای واژگان و مطالب منتشر و نیز فهرستی از آثار ابن ندیم تهیه کرد. (ص ۵۲)

العیاذ بالله! ویراستی از قرآن؟ فهرستی از آثار ابن ندیم؟ تهیه کرد؟

 

... فردیناند ووستنفلد که زندگی‌‌نامهٔ حضرت محمد (ص) را از روی روایت ابن حسام ترجمه کرد ... (ص ۵۳)

 

آثار بسیاری از او (ادوارد پوکاک) به چاپ رسید، از جمله ... ویراستی از شعر کلاسیک عربی طغراء. (ص ۴۲) 

 

حالا من مانده‌ام به باقی حرف چنین افرادی اعتماد کنم یا نه. اگر کم بودند، دردی نبود؛ قاطبه‌اند.

 

سید احمدرضا قائم‌مقامی