دو نگاه متفاوت هستی شناختی

 نگاه اول نگاه عین القضات همدانی است که معتقد است محدودیت ها و خصوصیات بشری اجازه نمی دهد، پرده های غیب کنار روند و عالَم ربوبی آشکار گردد:

"بشریت نمی گذارد که ربوبیت، رخت بر صحرای صورت نهد." 

(عین القضات، تمهیدات، ص96)

 

و نگاه دوم از آنِ شمس تبریز است و بر این است که حق آشکار است و غیب جمال نموده است. البته در اینجا شمس قیدی می آورد و تقریبا به نگاه نخست نزدیک می شود؛ می گوید غیب برای کسی آشکار است که چشم خود را نبسته باشد.

 

"سخن بهانه است. حق نقاب برانداخته و جمال نموده."

(مقالات شمس، تصحیح دکتر محمدعلی موحد، ص۲۲۵)

 

"والله که غیب آشکار است و پرده بر انداخته اند، لیکن پیش آنکس که دیده ی او باز است."

(همان،ص۷۳۲)

 

"حضرت نقاب برانداخته است، پرده برگرفته است."

(همان، ص۳۰۲)