به بهانه سالگرد ارتحال احمد آرام مترجم و نویسنده معاصر

«بنده با ترجمه آثار خارجی به هیچ وجه مخالفتی ندارم، البتّه آن اثر خارجی باید خوب باشد، جهت‌گیری‌اش درست باشد، گمراه‌کننده نباشد؛ امّا متقابلاً روی ترجمه کتاب‌های داخلی به زبان‌های خارجی هم حتماً باید تأکید شود.» این سخنان را حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره اهمیت مسأله‌ی ترجمه‌، در روز بیست‌وچهارم اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ در پایان بازدید از سی‌وچهارمین نمایشگاه کتاب تهران بیان کرده‌اند. فروردین ۱۳۷۷ سالروز فوت احمد آرام مترجم و نویسنده معاصر است، مترجم تراز و پرکاری که در روز تشییعش، ۱۴۰ نوجوان، تابلوهایی که نام کتاب‌های او بر آن نقش بسته بود را پیش‌قراول پیکرش حمل کردند.

کتابی وجود دارد به نام «خالو نکیسا، بنات‌النعش و‌ یوزپلنگ» نوشته‌ی ایرج صغیری. داستان‌های این مجموعه همگی در جنوب ایران اتفاق می‌افتند و به همین خاطر کتاب قریب به دویست سیصد لغت به لهجه‌ بوشهری در خود دارد؛ لغاتی که در آخر کتاب به شکل یک واژه‌نامه کوچک کنار هم جمع شده‌اند. علاوه بر این لغات نامأنوس و محل رویدادها، خود وقایع نیز نسبت روشنی با زیستِ مردم این نواحی دارند اما آیا مجموع این عوامل توانسته‌اند کاری کنند که این کتاب را یک نمونه «ادبیات فولکلور» یا «بومی‌نویسی» بدانیم؟

در میان آثار نثر ناصرخسرو، زاد المسافر از نظر موضوع و شیوه­ نگارش، از ارزش ویژه­ای برخوردار است. ناصر­خسرو در این کتاب که آن را بعد از سفرنامه نوشته­است، برای تبیین مباحث فلسفی و پاسخ‌گویی به حکیمان ایران و فیلسوفان یونان، برای اصطلاحات فلسفی، برابرهای زیبا قرار می­دهد.

کتابِ فوق‌العادۀ «فرهنگ واژگان ترجمه ناپذیر: لغت‌نامه‌ای فلسفی» واژه‌نامه‌ای از اصطلاحات فلسفی و ترجمۀ کتابی است که نسخۀ اصلی آن در سال ۲۰۰۴ به زبان فرانسه منتشر شد. اگر نسخۀ اصلی را متناقض‌نما بدانیم، آنگاه نسخۀ کنونی دو چندان متناقض‌نما است؛ زیرا نه فقط واژه‌نامه‌ای از اصطلاحات ترجمه‌ناپذیر، بلکه ترجمۀ چنین واژه‌نامه‌ای است.

تخلّص اسمی است که شاعر آن را در شعر خود می‌آورد و آن اسم بر او دلالت می‌کند. وقتی این واژه وارد زبان فارسی شد، شاعران ایرانی آن را به معنای دقیق و ادبی به‌کار برده، به اصطلاح ادبی تبدیل کردند.

منشا زبانی که ما امروز آن را فارسی می‌نامیم، در دوره ی ساسانی، دریگ و در سده های نخستین پس از اسلام، فارسی دری نامیده می‌شده‌است. فارسی در دوره ی ساسانی به زبان رسمی آن دوره که ما امروز آن را پهلوی می‌نامیم، اطلاق می‌شده‌است.

جنون واژه ای است که دارای اعتباری نسبی است و گفتمان فعلی آن هم چنان نیازمند اصلاح است

اینستاگرام کلیدواژه‌های «آرتین و آرشام» که مربوط به دو برادر کم سن و سال حادثه تروریستی شاهچراغ می‌شود را محدود کرد!

نام زبان ما فارسی است. در انگلیسی به آن پرژن (یا پرشن) (Persian) می گویند. اگر چه این گفته ساده می نماید، ولی در سال های اخیر در زبان انگلیسی به گونه ای روز افزون به جای واژه ی پرژن (Persian)، از واژه ی فارسی (Farsi) استفاده می شود.

کتابی وجود دارد به نام «خالو نکیسا، بنات‌النعش و‌ یوزپلنگ» نوشته‌ی ایرج صغیری. داستان‌های این مجموعه همگی در جنوب ایران اتفاق می‌افتند و به همین خاطر کتاب قریب به دویست سیصد لغت به لهجه‌ بوشهری در خود دارد؛ لغاتی که در آخر کتاب به شکل یک واژه‌نامه کوچک کنار هم جمع شده‌اند. علاوه بر این لغات نامأنوس و محل رویدادها، خود وقایع نیز نسبت روشنی با زیستِ مردم این نواحی دارند اما آیا مجموع این عوامل توانسته‌اند کاری کنند که این کتاب را یک نمونه «ادبیات فولکلور» یا «بومی‌نویسی» بدانیم؟

یادداشت

زمانی که واژه حجاب اجباری روتوشی برای دین ستیزی می شود، باید بگوییم خوب فریب خوردید!

خلاصه‌شده از: کاوه بیات. «فرهنگستان اول و دشواری‌های وضع و ترویج واژ‌ه‌های نو». در: دربارهٔ زبان فارسی. زیر نظر نصرالله پورجوادی. تهران: #مرکز_نشر_دانشگاهی، ص ۳۴۷–۳۵۵.

تأکید به حفظ «حجاب» به عنوان یکی از کلیدواژه‌های پرکاربرد دروصیت‌نامه شهدا یافت می‌شود. حال این روزها، شبکه‌های تصویری معاند، هجمه به حجاب را از طریقی دیگر پیگیری کردند که واکنش خانواده شهدا را در پی داشته است.