لغتی است از شمار آن لغات که به "لغات فرهنگی" مشهورند. از ایرانیِ باستان در چند زبان مجاور، ارمانی و عبری و یونانی، وارد شده و از طریق این زبانها در زبانهای دیگر. در ادوار اخیرتر نیز باز در زبانهای مجاور نفوذ کرده و در معانی خزانه‌ و کتابخانه استعمال پیدا کرده.

عمومی ممکن است چنین باشد که همشهری از همشهر و یاء نسبت ساخته شده است. اما در این اشکالی است، و آن اینکه در ادوار قدیم زبان فارسی به کلمات ساخته‌شده از هم و اسم یاء نسبت را نمی‌افزوده‌اند. هم‌دهی و هم‌دیهی، که ممکن است مؤیّد چنین ساخت صرفی باشد، خود به شکل

رشتۀ دانشگاهی[1] ‏ (یا یک زمینۀ مطالعاتی) نظامی از یک دانش معین است که در سطوح عالی، ‏موضوع آموزش و پژوهش واقع شود. هر رشته (نظام) علمی آمیزه‌ای است از دانش ویژه، افراد، گروه‌ها، ‏سازمانها، طرحها، چالشها، مطالعات، زمینه‌های تحقیق و پژوهش، که سخت با یک موضوع علمی و

کنیم می‌گوییم:   ادبیات شناسی عبارت است از دانش استنتاج و استخراج هنجارهای ساز‌مند از آثار ادبی متنوع و مسائل مرتبط با آنها.   این تعریف چنان که گفتیم بیشتر بر قاعده‌یابی در موضوع شناخت تأکید دارد و بر «نظریه‌های سخت» و اثباتگرا متکی است به همین دلیل

جامعه شناسی ؟ هر دانش،برای آنکه بر بنیان محکمی استوار گردد،باید پیش از هرچیز،مبادی و اصول خود را به صورت دقیق و منظم و علمی،تنظیم و تدوین کند و در دسترس دانش پژوهان و جویندگان قرار دهد.در حقیقت،گذر از مراحل پیچیده و دشوار علم،مستلزم راه یافتن به مبانی آن علم است که با

رازی (درگذشتۀ 322 قمری) متکلم اسماعیلی و اهل ری دربارۀ زبان پارسی روزگار خود اطلاعات جالبی به ما می‌دهد. از جمله شنیدنی‌هایش که در کتاب الزینه آورده شیوۀ تلفظ حروف عربی در میان پارسیگویان سده‌های اول تا چهارم هجری است.   ابوحاتم می‌نویسد:  «زبان

کسانی که نامهای امرای محلی نواحی شرقی ایران، مانند شیر و شار و اخشید و افشین و جز آنها، را در کتب قدیم تاریخ و ادب دیده باشند (شاید بهترین فهرست آن، گرچه ناقص، در المسالک ابن خردادبه و مفاتیح العلوم خوارزمی آمده باشد)، با مبلغی نامها و القاب ترکی مانند خاقان و طرخان و

اول نگاه عین القضات همدانی است که معتقد است محدودیت ها و خصوصیات بشری اجازه نمی دهد، پرده های غیب کنار روند و عالَم ربوبی آشکار گردد: "بشریت نمی گذارد که ربوبیت، رخت بر صحرای صورت نهد."  (عین القضات، تمهیدات، ص96)   و نگاه دوم از آنِ شمس تبریز است و بر این است

شمار اعلام جغرافیایی که با پسوند گرد (معرّب آن جرد)، از اصل کرد و کرت و کرتَه (krta)، ساخته شده فراوان است، اما ظاهراً در خراسان و ارمنستان فراوانتر بوده است. از جملهٔ نامهای ارمنی ساخته‌شده با این پسوند وَلَرشَکِرت است بر روی نام ولرش، که صورتی است از نام ولخش یا ولگش، که

که با فرهنگهای قدیم فارسی، مخصوصاً فرهنگهای هند، سر و کار دارند می‌دانند که لغات بسیاری در این فرهنگها هست که در واقع لغت نیستند؛ یا تصحیف کلمات دیگرند یا تلفظ و معنی آنها جعل فرهنگ‌نویسان است. این جعل معنا گاه حاصل آن است که این فرهنگ‌نویسان معنای لغات در

زمان یکی از تألیفات دانشمند آلمانی، کریستیان بارتولومه (شمارهٔ ۵۰ از مجلهٔ انجمن شرقشناسی آلمان)، محققان کلمهٔ فرزند را، که در اوستا به صورت فرزنتی (frazanti) آمده، مشتق از ریشهٔ زَن (zan) به معنای زادن دانسته‌اند. اما چند سال قبل دانشمند بلژیکی و فرانسوی، اریک پیرار (در

کاهنده سرعت روایت توصیف استفاده از عنصر «توصیف» در  متون روایی، اغلب زمان داستان را از حرکت باز می­دارد؛ امّا در عین حال، مناظری را برای خواننده ترسیم می­کند تا خواننده از کندی سرعت ملول نشود و پیگیر ادامۀ داستان باشد. «توصیف، کیفیّت اشیاء، اشخاص،

فرم و صورت در مباحث سبک‌شناسی یک چیز بیشتر نیست. ساخت، مترادف فرم و فرم برابر است با تمام مراکز و حواشی که کلمهٔ صورت در فارسی و عربی شناخته می‌شود.  در بسیاری از شاخه‌های علوم انسانی به خصوص زبانشناسی (linguistic) محور مطالعاتی براساس ساختار شکل گرفته

کدکنی: ما از سر ناچاری آنچه قبل از ابن عربی‌ست را عرفان خراسان می‌گوییم.‌ اگر تصوف خراسان را نُرم تلقّی کنیم، حقاً ابن عربی یک انحراف بزرگی از نُرم ایجاد کرده است و هنجار جهان‌بینی او با هنجار جهان‌بینی حضرت مولانا که معاصر او هست زمین تا آسمان در

سبک‌شناسی اصل صورت است و لاغیر. ادبیات و هنر قلمروِ صورت‌هاست، معنایی وجود ندارد. در عالم صورت با نُرم (norm) و انحراف از نُرم (deviation from the norm) سروکار داریم.  در تعریف نُرم: نُرم یعنی هنجار. صورت‌هایی که هر شی در عالم خارج یا در ذهن می‌تواند به خود بگیرد. آنچه در

«حیات‌النفوس» اثر اسماعیل بن محمد ریزی و به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه را من خیلی سال قبل خواندم. با شادروان مرحوم استاد زرین‌کوب صحبت کردیم درباره‌اش و ایشان هم با من هم‌عقیده بود که این کتاب ربطی به حکمت اشراق ندارد. ▪️آنچه سهروردی را از فخر رازی یا دیگر

میان اشتقاقاتی که برای نِبی و نُبی و نِوی و نُوی (به یاء مجهول) به معنای قرآن آورده‌اند آنچه به نظر نویسندهٔ این سطور درست است همان است که استاد هنینگ گفته:* اصل لغت dipi است به معنای مطلقِ "نوشته" که مجازاً برای قرآن عَلَم شده است، درست مانند کتاب. زمینهٔ این تحول در

را بعضی فرهنگها، که گویا پیرو فرهنگ جهانگیری باشند، معادل پاس دانسته‌اند، مانند داس و دهره. احتمالاً این لغت، اگر به عنوان لغت (نه نامِ جای که بحثش جداست) وجود می‌داشته، فقط در بعضی لهجات مستعمل بوده و در فارسی رسمی ابداً کسی آن را نمی‌شناخته. صاحب فرهنگ

استادی در جلسات دانشکده در سالیان قبل چندین بار این جمله را شنیدم که قاطبهٔ استادان دانشکده آدمهای فاضل و پایبند به اخلاق علمی هستند و فقط معدودی ممکن است خدای نکرده کارهای نادرست بکنند. هر بار می‌خواستم بگویم که قاطبه یعنی "همه"، ولی باز جلو خودم را گرفتم. حال من

این یادداشتها پیشتر از اشتقاق عامیانه چیزهایی گفته شد. این جا سه یادداشت کوتاه، که از نوشته‌های ولادیمیر مینورسکی برداشته شده، دربارهٔ تغییر نامهای جغرافیایی می‌آید. جابه‌جایی اقوام و تغییر حکومتها و مرض حاکمان و شهرداران و دهیاران و عوام مردم عامل اصلی در